***
ေက်ာင္း ၁၀ - ရက္ ပိတ္ၿပီ။
ဒီကေန႔ ဒီဇင္ဘာ ၂၁ ရက္က စၿပီး ဒီဇင္ဘာ ၃၁ ရက္ေန႔ထိ ေက်ာင္း ၁၀ - ရက္ ပိတ္လိုက္ပါၿပီ။ အစတုန္းကေတာ့ ဒီဇင္ဘာ ေက်ာင္းပိတ္ရက္ ၁၀ ရက္အတြင္း သင္တန္းတခုခု ဖြင့္ဦးမလို႔ပဲ။ မႏွစ္က Christmas course ဆိုၿပီး ဖြင့္ခဲ့တယ္တဲ့၊ ဒီႏွစ္ေတာ့ ၿပီးခဲ့တဲ့ သီတင္းကၽြတ္ ပိတ္ရက္တုန္းကလိုပဲ English for Buddhism ၉ ရက္သင္တန္း ဖြင့္ၾကမလားလို႔ စဥ္းစားျဖစ္ေသးတယ္။ သီတင္းကၽြတ္ မတိုင္ခင္ က်မ ျပန္ေရာက္ခဲ့ၿပီး ေရာက္ေရာက္ခ်င္းပဲ ၉ ရက္ ဆက္တိုက္ မနားတမ္း ဖြင့္ရတဲ့ သင္တန္းမို႔ တကယ္ကို ပင္လဲ ပင္ပန္း၊ ေပ်ာ္စရာလဲ ေကာင္းပါတယ္။ အခု ဒီဇင္ဘာ ပိတ္ရက္မွာ ဘာသင္တန္းဖြင့္ၾကမလဲ စဥ္းစားရင္း ေနာက္ဆံုးေတာ့ ဒီ ၁၀ ရက္ကို ဘာသင္တန္းမွ မဖြင့္ဘဲ နားလိုက္မယ္လို႔ ဆံုးျဖတ္လိုက္ၾကတယ္။ က်မ ျပန္ေရာက္တဲ့ ေန႔ကစၿပီး ဒီေန႔ထိ တရက္မွ မနားရေသးဘူးေလ။
ေက်ာင္းမပိတ္ခင္ ေနာက္ဆံုးေန႔ေတြရဲ႕ ထံုးစံအတိုင္း ေက်ာင္းမွာ second term အတြက္ စာေမးပြဲ စစ္ပါတယ္။ မယူမေနရ ယူရတဲ့ ဘာသာရပ္ေတြ အျပင္ option အျဖစ္ သင္ရတဲ့ ဂီတနဲ႔ ပန္းခ်ီကိုပါ စာေမးပြဲထဲ ထည့္စစ္ေပးခဲ့တယ္။ အ့ံၾသစရာ ေကာင္းတာတခုက ခုေခတ္ ကေလးေတြဟာ က်မတို႔ ငယ္ငယ္ကလို မဟုတ္ဘူး၊ စာေမးပြဲဆိုတာ ေၾကာက္စရာလို႔ မခံယူထားၾကဘူး။ စာေမးပြဲေတြကို တည္တည္ၿငိမ္ၿငိမ္နဲ႔ ရင္ဆိုင္ၾကတဲ့ ေက်ာင္းသားေလးေတြကို ၾကည့္ၿပီး က်မ ခ်ီးက်ဴးမိတယ္။ က်မျဖင့္ ခုထက္ထိကို စာေမးပြဲ ဆိုရင္ ေၾကာက္ေနတုန္းပဲ။
Grade 7 က ေက်ာင္းသားေလးတေယာက္က …
“သားက စာေမးပြဲကို ေၾကာက္ေတာ့ မေၾကာက္ဘူး၊ ဒါေပမဲ့ မႀကိဳက္ဘူး တီခ်ယ္” … လို႔ က်မကို ေျပာတယ္။
က်မလဲ စာေမးပြဲေတြကို မုန္းခဲ့ပါတယ္။ ကိုယ္ဘယ္လိုပဲ ျဖစ္ခဲ့ေပမယ့္ ကိုယ့္ေက်ာင္းသားေတြ စာေမးပြဲကို မုန္းမွာကိုေတာ့ မလိုလား ပါဘူး။
“စာေမးပြဲကို ဂိမ္းကစားတယ္လို႔ သေဘာထားလိုက္၊ သားတို႔ ဂိမ္းကစားရင္ ကိုယ္ အႏိုင္ရေအာင္, အမွတ္မ်ားမ်ား ရေအာင္ ႀကိဳးစားရတယ္ မဟုတ္လား၊ ဂိမ္းအိုဗာ မျဖစ္ဘဲ တဆင့္ၿပီးတဆင့္ တက္ၿပီး ေနာက္ဆံုး ပန္းတိုင္ ေရာက္တဲ့ထိေအာင္ အစြမ္းကုန္ ကစားၾကရတာေလ၊ စာေမးပြဲဆိုတာလဲ စိန္ေခၚျခင္း တမ်ဳိးပဲ … သားတို႔ရဲ႕ မွတ္မိႏိုင္စြမ္းနဲ႔ ျပန္အသံုးခ်ႏိုင္စြမ္းကို စိန္ေခၚတာပဲ … ကိုယ့္ကို challenge လုပ္လာတဲ့သူကို ႀကိဳက္ႀကိဳက္ မႀကိဳက္ႀကိဳက္ ႏိုင္ေအာင္ ဖိုက္ရမွာ …”
ဂိမ္းကစားနည္းနဲ႔ ယွဥ္ေျပာေတာ့ သူတို႔ သေဘာက်တယ္။ မ်က္လံုးေလးေတြ အေရာင္ေတာက္လို႔ နားေထာင္ၾကေလရဲ႕။
ျမန္မာေက်ာင္းသင္႐ိုးထဲက ျမန္မာစာကိုပါ ထည့္သင္ေတာ့ တခ်ဳိ႕ကေလးေတြက ျမန္မာစာ မသင္ခ်င္ၾကဘူး၊ ေက်ာင္းဖြင့္ၿပီး တလေက်ာ္ရွိမွ တျခားေက်ာင္းက ေျပာင္းလာတဲ့ ေက်ာင္းသားတေယာက္ဆိုရင္ အရင္ေက်ာင္းမွာ ျမန္မာစာ မသင္ရလို႔ ဆိုၿပီး ျမန္မာစာ လံုး၀ မတတ္ပါဘူး။ အသက္ ၁၂ ႏွစ္ေက်ာ္ ၁၃ ႏွစ္ ရွိေနၿပီ ျဖစ္တဲ့ သူ႔ကို ပထမတန္း ျမန္မာစာ ျပန္သင္ေပးရတယ္။ အဂၤလိပ္စာနဲ႔ သခၤ်ာမွာ အခက္အခဲ မရွိေပမဲ့ ျမန္မာစာက သူတို႔အတြက္ ခက္ခဲလြန္းေနတယ္၊ ခက္ေနေတာ့ မသင္ခ်င္ျပန္ဘူး။ အဲဒီလို ကေလးေတြကိုေတာ့ ျမန္မာစာ သင္ခ်င္လာေအာင္ ဆြဲေဆာင္ရျပန္တယ္။
“မင္းတို႔ ႏိုင္ငံရပ္ျခား သြားတဲ့အခါ အဲဒီက လူေတြက ျမန္မာစာ ဖတ္ျပခိုင္း ေရးျပခိုင္းရင္၊ ျမန္မာစာ သင္ေပးပါလို႔ ဆိုရင္ … ကိုယ္က မတတ္ေတာ့ ရွက္စရာ မေကာင္းဘူးလား၊ ျမန္မာတေယာက္အေနနဲ႔ ျမန္မာစာကို ေရးတတ္ ဖတ္တတ္ရမယ္”
႐ုပ္ပံုေတြမပါ၊ စာရြက္သား ညံ့ညံ့၊ ႐ိုက္ထားတာ မထင္မရွားနဲ႔ ျမန္မာေက်ာင္းက ဖတ္စာအုပ္ကို သူတို႔ ၿငီးေငြ႔ၾကေသးတယ္။
“စာရြက္သားေတြ၊ စာအုပ္ဒီဇိုင္းေတြက အဓိက မဟုတ္ဘူး၊ အတြင္းမွာပါတဲ့ စာရဲ႕ တန္ဖိုးက အဓိကပဲေလ … အေၾကာ္ထုတ္တဲ့ စကၠဴေပၚက ဆီစြန္းေနတဲ့ စာတပုဒ္ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ျခစားလို႔ တပိုင္းတစ ျဖစ္ေနတဲ့ စာတအုပ္ပဲ ျဖစ္ျဖစ္ ကိုယ့္အတြက္ အသံုးတည့္ရင္ တန္ဖိုးရွိတာပဲ”
တကယ္ေတာ့ ေက်ာင္းသံုးစာအုပ္ေလးေတြကို ကေလးေတြအတြက္ ဆြဲေဆာင္မႈရွိတဲ့ စာအုပ္မ်ဳိးေလးေတြ ျဖစ္ေစခ်င္ခဲ့တာ ၾကာပါၿပီ။ ဒါေပမဲ့ မျဖစ္ေသးတဲ့ အခ်ိန္မွာ သူတို႔ကို ေျဖသိမ့္ႏိုင္မယ့္ နည္းလမ္းေတြ ရွာေဖြၿပီး ေျပာျပခဲ့ရတယ္။ ကေလးဆိုတာ ကိုယ္က အဆိုးျမင္ျပရင္ သူတို႔လဲ အဆိုးျမင္ၾကမွာပဲေလ။
***
က်မနဲ႔ ဆံုရတဲ့ ဒီေက်ာင္းသားေလးေတြဟာ မိဘေတြ ျပည့္စံုတဲ့အတြက္ သူတို႔တက္ခ်င္တဲ့ ေက်ာင္းကို ေရြးခ်ယ္တက္ႏိုင္ၾကတဲ့ သူမ်ဳိးေတြပါ။ အမ်ားစု ေက်ာင္းသားေတြကေတာ့ ေရြးခ်ယ္ခြင့္မရွိၾကပါဘူး။ ဒီေက်ာင္းေန၊ ဒီစာက်က္၊ ဒီလိုေမး၊ ဒီလိုေျဖနဲ႔ ဒီလိုပဲ ေအာင္လာၾကတဲ့ ေက်ာင္းသားေတြက အမ်ားႀကီးပါပဲ။ အဲဒီထက္ ဆိုးတာက … ဒီလို ေအာင္ဖို႔ … ဒီလို ေျဖဖို႔ … ဒီစာက်က္ဖို႔ … ဒီေက်ာင္းေနဖို႔ေတာင္ မတတ္ႏိုင္ၾကတဲ့ သူေတြရဲ႕ ဘ၀ပါ … ။
လမ္းဆံုေတြ မီးပြိဳင့္ေတြမွာ ဂ်ာနယ္တို႔ စပယ္ပန္းတို႔ ေရာင္းေနရတဲ့ ကေလးေတြ၊ လက္ဘက္ရည္ဆိုင္နဲ႔ စားေသာက္ဆိုင္ေတြမွာ ေတာက္တိုမယ္ရ လုပ္ေနရတဲ့ ကေလးေတြ … စာသင္ရမယ့္အရြယ္၊ စာသင္ခန္းထဲ ေရာက္ေနရမယ့္ အခ်ိန္ေတြမွာ ၀မ္းစာအတြက္ ႐ုန္းကန္ေနၾကရတဲ့ ဘ၀ေလးေတြ အတြက္ ရင္ထဲမွာ မခ်ိတင္ကဲ နာက်င္မိတာ အခါခါ … ။
ေမွာ္ဘီၿမိဳ႕နားက ပန္းတပြင့္ေတာင္ ဘုန္းေတာ္ႀကီးသင္ စာသင္ေက်ာင္း စဖြင့္ခါစကတည္းက က်မတို႔ တတ္ႏိုင္သေလာက္ ကုသိုလ္ပါ၀င္ခဲ့ေတာ့ ဆရာေတာ္က ခုလို ေျပာျပခဲ့ဖူးပါတယ္။
“လမ္းေပၚက ကေလးေတြကို စာသင္ခန္းထဲ ေရာက္ေအာင္ ဆြဲေခၚဖို႔ရာ မလြယ္ဘူး၊ စာကို အလကား သင္ေပးပါမယ္ ဆိုတာေတာင္ သူတို႔ စာသင္ခန္းထဲမွာ ေနရတာ ပိုက္ဆံမရဘူး၊ အဲဒီအခ်ိန္ ေစ်းသြားေရာင္းရင္ ပိုက္ဆံရတယ္လို႔ တြက္ၾကတာ …”
ေက်ာင္း၀င္ေၾကး၊ ေက်ာင္းလခ၊ စာအုပ္ဖိုး၊ ေက်ာင္း၀တ္စံု ဘာမွမကုန္ရင္ေတာင္ သူတို႔အတြက္ လတ္တေလာ ေငြရႏိုင္တဲ့ အခ်ိန္ေလးကို ပညာနဲ႔ မလဲႏိုင္ခဲ့ဘူး။ အဲဒီလို ကေလးေတြ က်မတို႔ ပတ္၀န္းက်င္မွာ အမ်ားႀကီးမွ အမ်ားႀကီး … ။
က်မက ယွဥ္ၿပီးေတြးမိတယ္၊ ႏိုင္ငံတကာ သင္႐ိုးနဲ႔ သင္ေနတဲ့ ေက်ာင္းေတြ, ပုဂၢလိက ေက်ာင္းေတြမွာ တက္တဲ့ ကေလးေတြရယ္၊ အစိုးရေက်ာင္းမွာတက္ၿပီး ဂိုက္ေတြယူ, ၀ိုင္းေတြတက္ႏိုင္တဲ့ ကေလးေတြရယ္၊ အစိုးရေက်ာင္းမွာ တက္ေပမဲ့ က်ဴရွင္ေတာင္ မယူႏိုင္တဲ့ ကေလးေတြရယ္၊ အစိုးရေက်ာင္းေတာင္ မတက္ႏိုင္လို႔ ဘုန္းေတာ္ႀကီးသင္ေက်ာင္းမွာ တက္ေနရတဲ့ ကေလးေတြရယ္၊ ဘာေက်ာင္းမွ မတက္ႏိုင္တဲ့ လမ္းေပၚက ကေလးေတြရယ္ … … အက်ဳိးေပးျခင္းမတူလို႔ အေျခအေနေတြ ျခားနားခဲ့ၾကတယ္။
အေျခအေနေတြ ျခားနားၾကလို႔ ရလဒ္ေတြလဲ ျခားနားၾကပါတယ္။ ရလဒ္ သက္သက္ကိုသာ ၾကည့္ၿပီး အေျခအေနကို နားမလည္ရင္ မျဖစ္ႏိုင္သလို အေျခအေနကိုပဲ ၾကည့္ၿပီး ရလဒ္ကို မသိလို႔လဲ မျဖစ္ပါဘူး။ လူခ်င္းတူေပမဲ့ ကံအက်ဳိးေပးျခင္းကြဲၾကတဲ့အခါ ေနာက္ဆံုးရလာမယ့္ မတူညီတဲ့ ရလဒ္ေတြကို က်မတို႔ ညီမွ်ျခင္း ခ်ၾကည့္လို႔ မရဘူး မဟုတ္လား … ။ … ။
***
ေမဓာ၀ီ
၂၁၊ ၁၂၊ ၂၀၁၂
ျမန္မာစံေတာ္ခ်ိန္ ၂၃း၃၀ နာရီ